Het eerste onderzoek met de onderzoeksgegevens van de Parkinson Op Maat-studie

Afgelopen maand is een subsidie toegekend aan het eerste onderzoek waarbij de onderzoeksgegevens van de Parkinson Op Maat-studie gebruikt gaan worden. Dit onderzoeksproject gaat eind 2018 van start. Rick Helmich, neuroloog en hoofdonderzoeker bij het Radboudumc en Donders Instituut, vertelt in een interview wat het onderzoek inhoudt.

Wat gaan jullie onderzoeken?

‘De vraag die we met dit onderzoek willen beantwoorden is: ‘Waarom is de ziekte van Parkinson progressief?’ Met andere woorden: waarom nemen de beperkingen en klachten die mensen met parkinson ervaren na verloop van tijd toe? Hierbij spelen waarschijnlijk verschillende factoren mee, die we met dit onderzoek willen ontrafelen.

1. Ten eerste weten we dat het aantal dopamine-producerende hersencellen in de loop van de tijd afneemt bij mensen met parkinson. Eerder onderzoek laat echter zien dat de mate van ziekteprogressie helemaal niet goed samengaat met de afname van dopamine-producerende hersencellen. Daarom denken we dat er ook andere factoren meespelen.
2. Een tweede mogelijke verklaring is dat de ziekte progressief is omdat compenserende hersengebieden falen. Hiermee bedoelen we dat bij mensen met de ziekte van Parkinson het brein niet overal op dezelfde manier is aangedaan. Sommige hersengebieden zijn meer aangedaan dan andere. Wat we uit eerder onderzoek weten is dat de hersengebieden die niet zijn aangedaan kunnen compenseren (extra hard werken) voor de gebieden die wel zijn aangedaan (de gebieden die dopamine nodig hebben). Hierdoor kunnen mensen met parkinson bij een opdracht of taak, waarbij de aangedane delen van de hersenen nodig zijn, extra hersengebieden betrekken bij het uitvoeren ervan om de taak alsnog gedaan krijgen. U kunt het vergelijken met het uitstippelen van een route van A naar B. Er zijn meerdere routes mogelijk en zo werkt het waarschijnlijk ook in het brein. Maar omdat de ziekte van Parkinson steeds meer hersengebieden aantast, zullen de hersengebieden die zorgen voor compensatie uiteindelijk minder goed functioneren. In feite wordt deze route dan ook afgesneden. We denken dat aantasting van de hersengebieden die zorgen  voor compensatie, in belangrijke mate bijdragen aan de progressieve verergering van de ziekteverschijnselen bij mensen met de ziekte van Parkinson.’

Hoe gaan jullie dit onderzoeken?

‘De Michael J. Fox Foundation heeft ons project een subsidie gegeven van $700.000 (+/- €600.000). Het project gaat eind 2018 van start en duurt drie jaar. We gebruiken bij dit onderzoek de onderzoeksgegevens van de helft van de deelnemers van de Parkinson Op Maat-studie (325 mensen). Specifiek voor dit onderzoek gebruiken we de onderzoeksgegevens die zijn verkregen met hersenscans (MRI). Tijdens de hersenscans krijgen deelnemers aan de Parkinson Op Maat-studie een taak. Tijdens deze taak meten we de activiteit in verschillende hersengebieden, zowel in de basale ganglia als in de hersenschors. In de basale ganglia vindt het primaire probleem van de afname van dopamine-producerende cellen plaats bij mensen met parkinson. We denken dat compensatie in de hersenschors (vooral de pariëtaalkwab) plaatsvindt.

Deze hersenscans en het uitvoeren van de taak vinden tijdens de eerste en de laatste meetdag bij deelname aan de Parkinson Op Maat-studie plaats. Op beide meetmomenten worden ook de klinische verschijnselen in kaart gebracht met motorische en neuropsychologische testen. Met deze gegevens gaan we met dit onderzoek onderzoeken of veranderingen in de klinische verschijnselen (over een tijdsbestek van 2 jaar) samengaan met een afname van hersenactiviteit in de basale ganglia of in de hersenschors.’

Wat betekenen de uitkomsten van dit onderzoek voor de toekomst?

‘Dit onderzoek helpt te bepalen of we moet inzetten op behandelingen en therapieën die bestaande dopaminecellen behouden, of dat we moeten inzetten op het versterken en behouden van de compensatiegebieden. Voor het versterken en behouden van de compensatiegebieden kunt u bijvoorbeeld denken aan bepaalde trainingen waarbij mensen leren alternatieve routes in de hersenen te gebruiken, of revalidatiebehandelingen die gericht zijn op bepaalde hersengebieden. Deze mogelijke therapieën en behandelingen moeten nog ontwikkeld worden. Dat is de vervolgstap na dit onderzoek.’

Helpt u mee?

U kunt zich inschrijven voor de Parkinson Op Maat-studie als bij u in de afgelopen 5 jaar de diagnose van de ziekte van Parkinson is gesteld.