Voorspellen welke patiënten het meest baat hebben bij DBS

Voor mensen met gevorderde Parkinson kan diepe hersenstimulatie (DBS) zeer effectief zijn. Echter niet elke patiënt blijkt goed te kunnen profiteren van deze operatie. Daarom zoekt neuroloog en DBS-expert dr. Fiorella Contarino (LUMC) in haar OPTIMISTstudie naar voorspellers die een optimale patiëntselectie voor DBS mogelijk maken.

Wanneer je kunt voorspellen welke patiënt de hoogste kans heeft op de lange termijn van diepe hersenstimulatie te profiteren, is dat van enorme waarde. Patiënten verbeteren sterk én leven langer met een hogere kwaliteit. Dat sluit perfect aan op de missie van het ParkinsonFonds, daarom steunen wij dit onderzoek van dr. Contarino en medegrondleggers prof. dr. Bob van Hilten en dr. Han Marinus graag.

Fluctuaties

“Tot nu toe is niet altijd even betrouwbaar vast te stellen of een patiënt geschikt is voor de ingrijpende en kostbare operatie”, legt dr. Contarino uit. “We willen mensen natuurlijk niet blootstellen aan een risicovolle ingreep als ze er niet door verbeteren. Mensen met fluctuaties – wisselingen tussen on- en off-momenten overdag – hebben meestal baat bij DBS. Dat meten we tot nu toe met een Levodopa challenge test. We nemen de patiënt op in het ziekenhuis, ’s avonds neemt hij zijn laatste medicatie in. De volgende dag meten we zijn klachten zonder medicijnen. Vervolgens geven we Levodopa en meten wederom zodat we het verschil tussen off en on kunnen bepalen. De mate van verbetering is een soort voorspeller van het effect van DBS. Dit gaan we nu ook meten met een bewegingssensor.”

Comfortabel

Een horloge met bewegingssensor om de pols meet de bewegingen van de patiënten thuis, 24 uur per dag. Overbeweeglijkheid, de off- en on-momenten en hoe lang deze duren, worden een week lang gemeten. “Daarna beoordelen we de gegevens. De Levodopa challenge test is een momentopname met subjectieve beoordeling. De sensor meet objectief, in de thuissituatie gedurende een week. We onderzoeken of het horloge een even goede of betere voorspeller is voor het resultaat van de operatie dan de Levodopa test. De patiënt hoeft niet te worden opgenomen: dat is goedkoper én comfortabel voor de patiënt.”

Gegevensbank

Om het succes van de operatie nauwkeuriger te kunnen voorspellen, focust de OPTIMIST-studie ook op andere, non-motore klachten. “We kijken naar geestelijk functioneren, geheugen, stemmingsklachten, hoe vaak mensen vallen, hoe ernstig lopen is aangedaan. We gebruiken de nieuwste versie van de Unified Parkinson’s Disease Rating Scale van de International Parkinson and Movement Disorder Society. Dat is een subjectieve schaal – van 0/afwezig tot 4/ernstig – die alle neurologen toepassen om parkinsonklachten te meten en beoordelen. Eind 2016 hopen we met de eerste patiënten te starten. We willen 83 patiënten tot een jaar na de operatie volgen in dit onderzoek. Al hun data voegen we samen om de beste voorspellers te bepalen. Zo bouwen we ook een enorme, waardevolle gegevensbank op. Zulke gestandaardiseerde informatie was er nog niet.”

Tot 70% minder medicijnen nodig met DBS

De onderzoeksaanpak van dr. Contarino is vernieuwend. De bewegingssensor werd nog niet eerder in combinatie met DBS toegepast. “Als de bewegingssensor een beter beeld geeft dan de Levodopa test, kan deze ook voor gewone Parkinson worden ingezet.” Wat is nu het grootste voordeel van DBS? “DBS heeft hetzelfde effect als medicijnen, maar dan zonder de bijwerkingen en zonder fluctuaties. Een patiënt is 24/7 ‘on’. Medicijnen kunnen dan worden verlaagd waardoor bijwerkingen zoals overbeweeglijkheid, hallucinaties en gedragsproblematiek verminderen. Bijna iedereen heeft baat van DBS, maar niet op dezelfde manier. Na DBS ervaren patiënten gemiddeld 50% verbetering van de motoriek; medicijngebruik en overbeweeglijkheid worden 60-70% minder. Patiënten geven gemiddeld een 40% hogere kwaliteit van leven aan. In principe werkt DBS voor altijd op de hoofdklachten stijfheid, traagheid en trillen. DBS kan helaas freezing, spraak en geheugen niet verbeteren. Voor de operatie is geen vaste leeftijdgrens, al geldt wel: hoe ouder, hoe meer de hersenen krimpen en hoe hoger het risico op een bloeding en verlamming.”

Veel nieuwe inzichten

Bij de OPTIMIST-studie zijn naast het LUMC ook het HagaZiekenhuis in Den Haag en het Medisch Spectrum Twente in Enschede betrokken. “Ik ben heel blij met de toekenning van de medisch-wetenschappelijke commissie en de samenwerking met het ParkinsonFonds. Ons onderzoek is breed opgezet en zal de wetenschap veel nieuwe inzichten opleveren. Met betere voorspellers weten we welke patiënten optimaal zullen profiteren van DBS. We kunnen met patiënten hun verwachtingen beter bespreken, of een operatie en de risico’s de moeite waard zijn, of ze zo kunnen verbeteren als ze willen. In Nederland kunnen we een beperkt aantal operaties – circa 130 – per jaar uitvoeren. DBS duurt een hele dag; chirurgen kunnen het dus niet te vaak doen. Een betere patiëntselectie is hard nodig. In de nabije toekomst maken we zo een optimale behandeling mogelijk voor patiënten met gevorderde Parkinson en vergroten we hun kwaliteit van leven.”

Uw steun maakt dit onderzoek mogelijk. Hartelijk dank!

Klik hier voor het originele artikel in de nieuwsbrief van het ParkinsonFonds.